Operasyonel Risk Nedir? Bankalarda, BDDK (Özetle)

Bu yazıda borsa ve dövize yatırım yapmak isteyen yatırımcılar için operasyonel risk nedir, operasyonel risk nasıl ortaya çıkar ve yatırımcılara ne gibi etkileri olur şeklindeki soruların cevaplarını arayacağız. Ancak öncesinde belirtmemiz gereken bir uyarı var ki o da bu yazıda yazan bilgilerin hiçbiri yatırım tavsiyesi taşımamaktadır.

Bu yazıda verilen bilgiler yatırım yapmak isteyen ancak operasyonel risk hakkında bilgisi olmayan kişilerin bilgi sahibi olması için paylaşılmıştır. Yatırım tavsiyeleri yatırım danışmanlığı hizmeti veren kurum ve kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Mevcut risk ve getiri tercihlerinizi göz önünde bulundurarak bu yazıdaki bilgilerden faydalanmanız olası riskleri en aza indirecektir.

Operasyonel Risk Nedir?

Yatırım dünyası her zaman büyük riskler taşır. Yatırımcılar yatırım araçları ile güzel paralar kazanabildiği gibi mevcut risklere bağlı olarak büyük paralar da kaybedebilir. Eğer bir yatırımcının portföyü kendi hatasına bağlı olmaksızın küçülüyor ve zarar yapıyorsa bu durumda operasyonel riskten bahsedilir.

Misyonu ve vizyonu yatırım sektöründeki denetimi ve finansal başarıyı sağlamak olan Basel BDDK kurumu operasyonel risk kavramı için “yatırım sürecindeki iç sürecin iyi yönetilememesi ya da finans sektörü dışındaki gelişen olaylardan doğabilecek yatırım zararı riski” şeklinde bir tanım yapmıştır. Yani başka bir deyişle kişinin elinde olmadan yatırım araçlarında meydana gelebilecek riskler operasyonel risk olarak tanımlanır. Ayrıca ülkemizdeki finans denetim kurulu olan BDDK bu kavram için benzeri bir tanımda bulunmuştur.

Her insanın getiri beklentisi ve bir risk anlayışı vardır. Herkes bu iki faktöre dikkat ederek kendilerine uygun bir yatırım modeli tercih eder. Bu noktada birçok kişi ülkemizde bankalar ve diğer aracı kurumlar aracılığı ile döviz ve hisse senetlerine yatırım yapmayı tercih ediyor. Yatırımcılar her ne kadar bu yatırım araçlarına tam olarak güvense de ellerinde olmayan içsel ve dışsal sebeplerden dolayı yatırımları zaman zaman risk altına girebiliyor. Bu da operasyonel risk olarak tanımlanıyor.

Operasyonel Risk Nasıl Ortaya Çıkar?

Operasyonel risk tamamen yatırımcının elinde olmayan sebeplerden dolayı ortaya çıkar. Kurumda çalışan personelin yaptığı yolsuzluktan alım satımda kullanılan bilişim araçlarındaki bilişsel hataya kadar pek çok faktör operasyonel risklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu faktörler operasyonel risk bileşenleri olarak bilinmektedir. Operasyonel riskin 5 temel unsuru şu şekildedir;

• Personel Riski: Bu operasyonel risk bileşeni yönetici ve çalışan diğer personellerden kaynaklanır. Personellerin finans sektöründeki yetersizliği, hataları, sorumluluk almamaları, yolsuzluk yapmaları ya da suç işlemeleri gibi sebepler personele bağlı operasyonel riskin doğmasına neden olur. Örneğin bir yatırımcı bir bankaya yatırım amacıyla kredi çekme talebinde bulundu. Ancak kişinin geçmişteki kredi ödeme alışkanlıkları vb. kriterleri banka standartlarının altında. Bu durumda banka yöneticisi ya da o kişiden sorumlu personel bu kişinin alabileceği üst kredi limitinden çok daha fazla kredi verirse bu durum personele bağlı operasyonel risk olarak tanımlanır. Bankacılıkta operasyonel risk olarak en çok karşılaşılan risklerden biri budur. Çünkü kredi çekmek isteyen kişi bu krediyi aldıktan sonra ödeyememe ve bankayı zarara uğratma riski vardır. Bunun yanı sıra kurum içi yolsuzluklar, hırsızlık, sahtecilik, işin aksatılması, art niyet ve kural dışı davranışlar da bu operasyonel risk bileşeni arasında yer alır.
• Teknolojik Risk: Teknolojik risk adından da anlaşılacağı üzere kurum içindeki teknolojik cihazlarda meydana gelebilecek riskler ile ortaya çıkan operasyonel risklerdir. Bilgisayarlar başta olmak üzere bütün teknolojik cihazlarda meydana gelecek teknik aksaklık, virüs olayları, güncelleme problemleri vb. faktörler teknolojik riskin ortaya çıkmasına neden olur.
• Yasal Risk: Yasal risk genellikle uluslararası bankacılık sözleşmelerinde meydana gelir. Bu riskin ana nedeni iki ülke arasındaki hukuk düzeninin farklı olmasıdır. Sözleşmelerde her iki ülkenin de hukuki düzen etkili olduğu için yasal riskler ortaya çıkabilir.
• Dış Etkenler: Operasyonel riskin en çok karşılaşılan bileşenlerinden biri de dış etkenlerdir. Bu operasyonel risk türünde kurum ve çalışanların dışında 3. kişiler nedeniyle risk ortaya çıkar. Evrakta sahtecilik, doğal afetler, terörizm faaliyetleri, toplum düzeninde bozulmalar (iç savaş vs.), kara para aklama, kurum verilerinin hacklenmesi vb. sebepler dış etkenlere bağlı operasyonel riskin doğmasına neden olur.

Bu operasyonel riskler ülkelerdeki finans denetim kurumları tarafından kontrol altına alınmaya çalışır. Herhangi bir nedene bağlı olarak operasyonel risk ortaya çıktığında finansal gelişim aksayacağı için kurumlar ve yöneticiler her türlü riske karşı önlem alır.

Sık Sorulan Sorular

Operasyonel Risk Türleri Nelerdir?

Operasyonel risk türleri personel riski, teknolojik risk, yasal risk ve dış etkenler şeklinde alt gruplara ayrılmıştır.

Finansal Risk Nedir ve Türleri Nelerdir?

Finansal risk herhangi bir yatırımı bulunan işletmenin ya da bireysel yatırımcının kendi hatalarına bağlı olarak ya da elinde olmayan sebeplere bağlı olarak elindeki yatırımı kaybetme riskidir. Finansal risk kredi riski, piyasaya bağlı risk, likidite olma riski, faiz oranı riski ve operasyonel risk olarak alt gruplara ayrılır.

Finansal Risk Yatırımcıları Nasıl Etkiler?

Finansal bir risk geliştiği takdirde yatırımcıları olumsuz olarak etkiler. Finansal risklere bağlı olarak kişi elde ettiği kârın ya da yatırımının bir kısmını kaybedebilir ve hatta tüm sermayesini eritebilir.